Jeśli jelita wykazują nadmierną skłonność do skurczów1, ich perystaltyka ulega zaburzeniu. Brzuch staje się powiększony, wzdęty i bolący. W rezultacie mogą wystąpić trudności z wypróżnianiem się oraz uczucie ciężkości. Warto wiedzieć, jak łagodzić zaparcia spastyczne, wynikające ze zbytnich skurczów ścianek jelit. Jak redukować nieprzyjemne objawy i przynieść sobie ulgę? Sprawdź!
Spis treści:
- Zaparcia – co to za dolegliwość i jakie są jej objawy?
- Co na zaparcia – domowe sposoby i nie tylko
- Wzdęcia – przyczyny powstawania i rola diety w walce z nimi
Zaparcia spastyczne – co to za dolegliwość i jakie są jej objawy?
O zaparciach możemy mówić w przypadku oddawania dwóch lub mniejszej ilości stolców w ciągu tygodnia albo wtedy, gdy ilość wypróżnień jest prawidłowa, ale stolce są wydłużone i grudkowate albo wręcz zupełnie podzielone na twarde grudki przypominające orzechy2. Często towarzyszy im uczucie niepełnego wypróżnienia, duży wysiłek, a nawet ból brzucha. Ciężkie zaparcia są wtedy, gdy stolców jest 2 lub mniej na miesiąc3.
O zaparciach mówimy wtedy, gdy „wypróżnienia następują nieregularnie, rzadziej niż trzy razy w tygodniu, lub też, kiedy zauważamy zmiany konsystencji stolca (twardy, zbity lub oddawany z trudnością)”4. Jednym z rodzajów zaparć są zaparcia o charakterze spastycznym.
W zaparciach spastycznych (kurczowych) dochodzi do nadmiernych, nieprawidłowych skurczów jelit. „Jelita zaciskają się wokół stwardniałych mas kałowych, uniemożliwiając w ten sposób wypróżnienie i osłabiając swoje ruchy”5. Zaparcia spastyczne objawiają się m.in. skurczami i bólem brzucha, wzdęciami, trudnościami w oddaniu stolca.
Co powoduje zaparcia spastyczne? Przyczyny dzielą się na organiczne i idiopatyczne. Pierwsze z nich towarzyszą różnym chorobom (nie tylko jelit), które powodują dostrzegalne zmiany w badaniach obrazowych (głównie kolonoskopii, ale też tomografii komputerowej, czy rezonansie magnetycznym) lub laboratoryjnych. Idiopatyczne zaparcia to takie, w których obiektywnie jelita powinny pracować prawidłowo, bo w badaniach nie stwierdzamy żadnych odchyleń, ale (często z niewiadomej przyczyny) tak nie jest. Zamiennie określamy je zaburzeniami czynnościowymi. Jest to najczęstszy typ zaparć, stwierdzany aż u >90% chorych6. Jedną z przyczyn zaparcia spastycznego może stanowić zespół jelita drażliwego (IBS) lub czynnik emocjonalny.
Na pojawienie się tego typu zaparć wpływ ma też nasz styl życia. Mogą wystąpić u osób pijących mało wody, przewlekle leżących, niezdrowo się odżywiających czy prowadzących siedzący tryb życia.
Co na zaparcia – domowe sposoby i nie tylko
Problem z zaparciami może wynikać z różnych przyczyn, które na początku koniecznie trzeba ustalić. Oczywiście jednorazowe zaparcie nie wymaga od razu wizyty u lekarza, bo najczęściej jest wynikiem odwodnienia – często po podróży, w której mało piliśmy, w lecie albo po wysiłku fizycznym (zwiększone pocenie i utrata wody). Jeśli jednak dolegliwość jest częsta, występują bardzo bolesne zaparcia lub z domieszką krwi, konieczne będzie zasięgnięcie porady specjalisty. Zwykle zaleci badania z krwi i wykonanie kolonoskopii, która umożliwi obejrzenie jelit od środka – potwierdzi lub wykluczy występowanie zaparć organicznych. Dopiero po takiej diagnostyce, gdy „nic nie znaleziono”, można będzie mówić o zaparciach idiopatycznych.
W walce z dokuczliwymi zaparciami kluczowe jest odpowiednie nawodnienie, pomagające zmiękczyć stolec. Gdy pijemy zbyt mało płynów (kawa pozbawia nas wody, więc jej nie liczymy) nasz organizm próbuje odzyskać ich jak najwięcej z żywności. To powoduje, że resztki pokarmowe są bardzo wysuszone, zbite i tworzą ostatecznie twardy, grudkowy stolec.
W radzeniu sobie z zaparciami spastycznymi ogromną rolę odgrywa odpowiednia dieta. Z codziennego jadłospisu warto wykluczyć m.in. wzdymające warzywa i owoce czy też produkty zawierające nierozpuszczalny błonnik (np. pieczywo razowe). Posiłki (gotowane lub w formie przecierów) należy spożywać regularnie, w małych porcjach.
Nie bez znaczenia jest też aktywność fizyczna. Już sama pionowa pozycja ciała, poprzez grawitację, sprzyja przesuwaniu się pokarmu w jelitach. Jeśli dodatkowo pobudzamy mięśnie, jeżdżąc na rowerze, spacerując albo grając w piłkę nożną, to tylko przyspieszamy ten proces.
Jeśli zaparcia powodują ból brzucha, najpewniej wynika on z intensywnego skurczu mięśni jelit, które próbują przepchnąć twardy stolec. W takim przypadku warto wspomagająco sięgnąć po tabletki o działaniu rozkurczowym mięśni gładkich, zawierające np. drotawerynę.
Wzdęcia – przyczyny powstawania i rola diety w walce z nimi
Wzdęcia brzucha to nic innego jak obecność nadmiernej ilości gazów w jelitach. Póki co, medycyna nie wymyśliła, jak obiektywnie zmierzyć ich ilość, więc diagnoza polega na subiektywnych odczuciach pacjenta. Wzdęcia objawiają się przede wszystkim nadmiernym oddawaniem gazów i bólem brzucha, a także powiększeniem jego obwodu. Co ciekawe, najczęściej nie świadczą o żadnej chorobie, a są po prostu wynikiem prawidłowej przemiany materii. Niemniej jednak najpierw trzeba wykluczyć przyczyny organiczne, bo takie też mogą się zdarzyć.
Wzdęcia i gazy bez wątpienia powodują dyskomfort. Sposobem na ich pozbycie się może być zmiana diety i pewnych nawyków – np. zaprzestanie żucia gumy (sprzyja połykaniu powietrza), wolniejsze spożywanie pokarmów (dokładne rozdrabnianie). Do wyjątkowo wzdymających pokarmów zaliczamy m.in. fasolę, kapustę, brukselkę, cebulę, czy chociażby chleb i makarony7. W przypadku nasilonych wzdęć trzeba rozważyć ich ograniczenie albo nawet wyeliminowanie. Kolejną kwestią jest mleko i produkty mleczne. Zaleca się, aby na 2-3 tygodnie usunąć je ze swojego jadłospisu8 i zobaczyć, czy nastąpi zmniejszenie gazów. Oprócz tego dobrze jest sięgnąć po probiotyki, które zwiększą ilość bakterii niefermentujących w jelitach. Doraźnie pomocne mogą być leki zawierające symetikon powodujący pękanie pęcherzyków gazu, a także drotaweryna, łagodząca skurcze jelit.
Autor: Lekarz Irena M. Wojtowicz
1 https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/zaparcia/
2 Talar-Wojnarowska R., Małecka-Panas E., Eder P., Bartnik W., Zaparcia, Medycyna Praktyczna dla Lekarzy, 13.08.2021.
3 Talar-Wojnarowska R., Małecka-Panas E., .. op. cit.
4 https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/zaparcia/
5 https://stomalife.pl/slownik/zaparcie-spastyczne/
6 Talar-Wojnarowska R., Małecka-Panas E., .. op. cit.
7 Zych W., Gazy, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, 29.03.2017.
8 Zych. W., Gazy, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, 29.03.2017.
Bibliografia:
Pachocka L., Które produkty żywnościowe zawierają błonnik?, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, 27.11.2015.
Talar-Wojnarowska R., Małecka-Panas E., Eder P., Bartnik W., Zaparcia, Medycyna Praktyczna dla Lekarzy, 13.08.2021.
Walęcik-Kot W., Diagnostyka i leczenie wzdęć, Medycyna Po Dyplomie, 10/2017.
Zych W., Gazy, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, 29.03.2017.
